Misterios e encantos de Bergantiños. O ouro soñado e outras quimeras é o título do volume que o docente e investigador afincado en Ponteceso Juan Félix Neira Pérez (A Pobra do Caramiñal, 1973) vén de publicar recentemente. Editado por Embora ao abeiro da colección Costa da Morte, o pasado venres presentouno en Pazos e este sábado fará o propio na igrexa de Mens. A terceira e última convocatoria será o sábado 28 deste mes, no dolmen de Dombate.
—Quen foi Rafael Ares y Torres, cuxa figura pon en valor no libro?
—Pois foi un cura de Betanzos que estivo na parroquia do Divino Salvador de Pazos [Ponteceso] entre os anos 1845 e 1880. Era unha persoa culta e ilustrada, pero o máis peculiar é que tiña unha gran curiosidade intelectual e deixaba por escrito moitísimos aspectos de interese que, de non ser por el, hoxe teriámolos perdidos. Non é habitual, e moito menos a estes niveis, que recollese anécdotas, lendas, crenzas ou mesmo o achado constante de restos de estruturas funerarias, que nalgún caso poderían remontarse ao megalitismo.
—Estamos a falar dun auténtico documentalista, entón.
—El amosaba unha actitude propia do historiador e mesmo do xornalista, porque en todo momento nos conta a fonte que lle proporcionou a información: o nome, a idade, o seu lugar de nacemento, o número da casa ou mesmo o alcume nalgún caso. Debido a isto, o relato que nos fai está moi documentado.
ANA GARCIA
—Onde estivo este material durante todo este tempo?
—Pois en papeis do arquivo parroquial. Non en documentación oficial, senón en apuntamentos propios que ás veces mesmo están escritos con letra apresurada ou ilexible. É moi interesante e, salvando as distancias, Ares y Torres fixo un labor semellante ao do padre Feijoo ou Sarmiento. Fálanos de lendas que xa coñecíamos, pero tamén doutras que non chegaron aos nosos días, como unha ermida que houbo no cemiterio de Pazos, fontes, aspectos que teñen que ver cos castros e coas mouras…
—Como chegou esta documentación ás súas mans?
—Estou facendo a tese de doutoramento sobre arte relixiosa no arciprestado de Seaia e atopo cousas deste estilo. O mundo do arquivo é moi interesante e moi goloso. Obviamente, hai información moi monótona, case estatística, pero tamén encontras outra como esta, moi interesante, que marca a diferenza.
—Cantos tesouros por descubrir haberá nas igrexas da comarca…
—Cada vez menos, porque afortunadamente está todo centralizado no arquivo en Santiago, pero de vez en cando aparecen cousas. Teño outro libro publicado pola Deputación, aínda que por agora non o presentei, no que recollo o que seguramente sexa o primeiro caso documentado de anorexia en Galicia: unha muller que botou trinta anos sen comer no concello de O Pino. Foi un caso revolucionario e no volume recollo o informe que fixo o párroco para enviar ao Papa, ao rei e ao arcebispo.
—Ademais de recoller os apuntamentos de Rafael Ares y Torres, tamén dá a coñecer un «Ciprianillo» nesta publicación.
—É a parte final, digamos un libro dentro do libro. Consérvase nunha casa de Beres, na parroquia de O Esto, e quero agradecer á familia Grela Varela que mo cedese para transcribilo tranquilamente. É unha auténtica xoia, porque se trata de documentos nos que se contan as instrucións lendarias e fantásticas para atopar os tesouros que había nas mámoas e dolmens.
—Topouse con algún outro?
—Nunca. Hainos publicados, e a verdade é un milagre que este non o estivera. É un tesouro que recolle, por exemplo, multitude de topónimos moi peculiares.
Fuente: La Voz de Galicia
